تفسیر تطبیقی معناشناسی واژۀ «امانت» در آیۀ72 سورۀ احزاب، در تفاسیر فریقین

نویسنده

دانش‌آموخته سطح۳ تفسیر و علوم قرآن، حوزه علمیه قم.

چکیده

آیۀ هفتاد و دو سورۀ احزاب، یکی از مهم‌ترین آیات قرآن کریم می‌باشد که به آیۀ «امانت» شهرت یافته است. برای تفسیر واژۀ امانت در این آیه، مصداق‌های متفاوت و زیادی در تفاسیر فریقین بیان شده است. حال سؤال پژوهش این است که مراد از «امانت» در آیه چیست؟ مفسران فریقین در جواب این سؤال پاسخ‌های مختلفی بیان کرده‌اند. برخی مراد از امانت را «ولايت الهى»، «دين حق»، «واجبات و محرمات خدا»، «اطاعت از خدا»، «نماز» و «روزه» معنا کرده‌اند و برخى نيز مقصود از آن را «عقل» يا جملۀ «لا إله إلّا اللّه» دانسته و عده‏اى گفته‏اند: مراد «اعضاى بدن انسان» است كه خداوند به عنوان امانت در اختيار انسان نهاده است و انسان بايد آن‌ها را در راهى كه خدا دستور داده به‏كار گيرد و بعضی «محبت ‏الهى» و «كمال عبوديت» دانسته‌اند و در روايات اهل‏بيت امانت در آيۀ هفتاد و دو سورۀ احزاب را ولايت اميرمؤمنان و ولايت تمامى ائمه و امامت تفسير شده است. روش این تحقیق کتابخانه‌ای است و به صورت توصیفی و تحلیلی به رشتۀ تحریر درآمده است. نتیجۀ حاصله، نشانگر این است که همۀ نظرات در راستای هم قرار دارند و از همۀ این تعاریف، معنای جامعی به دست می‌آید که انسان به‌وسیلۀ عقل و با انجام تکلیف و فرایض الهی با اعضاء و جوارح، به توحید و معرفت الهی می‌رسد و خود را آنگونه خالص می‌کند که تحت ولایت الهیه قرار می‌گیرد که مصداق کامل و تمامِ این خلفیة اللّهی، وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین و اهل‌بیت(ع) بعد از ایشان هستند.

کلیدواژه‌ها

مراجع و منابع کامل مقاله

کتاب‌ها

ـ قرآن الکریم

1.   ابن‌بابويه، محمد بن على‏، (1403ق)، معاني الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.

2.   ابن‌فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاييس اللغة، قم: مكتب الاعلام الاسلامي.

3.   ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.

4.   ابن‌منظور، محمد بن مكرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر، سوم.

5.   ابن ابى جامع، على بن حسين‏، (1413ق)، الوجيز فى تفسير القرآن العزيز، قم: دارالقرآن الکریم.

6.   ابن ابى حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسير القرآن العظيم، ریاض: مكتبة نزار مصطفى الباز، سوم.

7.   ابن‏عاشور، محمدطاهر، (1420ق)، تفسیر التحرير و التنوير، بیروت: مؤسسة التاريخ العربي.

8.   ابن‏عربى، محمد بن على‏، (1410ق)، تفسیررحمة من الرحمن فى تفسير و اشارات القرآن، دمشق: مطبعة نضر.

9.   ابن‏عطيه، عبدالحق بن غالب‏، (1422ق)، المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، بیروت: دارالكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون.

10.             ابوالفتوح رازى، حسين بن على، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.

11.             ازهرى، محمد بن احمد، (1421ق)، تهذيب اللغة، بیروت: دار احياء التراث العربي.

12.             آلوسى، محمود بن عبدالله‏، (1415ق)، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و‌السبع المثاني، بیروت: دارالکتب العلمیه.

13.             آملى، حيدر بن على‏، (1422ق)، تفسير المحيط الأعظم و‌البحر الخضم في تأويل كتاب الله العزيز المحكم‏، قم: نور على نور، سوم.

14.             بحرانى، هاشم بن سليمان، (1415ق)، البرهان في تفسير القرآن، قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامية.

15.             بستانى، فؤاد افرام، (1375ش)، فرهنگ ابجدى، تهران: اسلامي، دوم.

16.             بغوى، حسين بن مسعود، (1420ق)، تفسير البغوى المسمى معالم التنزيل‏، محقق: مهدى، عبد الرزاق‏، بیروت: دار إحياء التراث العربي.

17.             بيضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزيل و أسرار التأويل، بیروت: دار إحياء التراث العربي.

18.             ترمذی، محمد بن عیسی،(1419ق)، سنن الترمذی، محقق: شاکر، احمد محمد، قاهره: دارالحدیث.

19.             جرجانی، حسین بن حسن،(1378ش)، جلاء الأذهان و‌جلاء الأحزان، تهران: دانشگاه تهران.

20.             حسيني زبيدی، محمد مرتضى‏، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.

21.             حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی،(1407ق)، روح البیان، بیروت: دارالفکر.

22.             حويزى، عبد على بن جمعه‏،(1415 ق)، تفسیر نورالثقلين، قم: اسماعيليان‏، چهارم.

23.             خلیلی، محمدعلی، (1330 ش)، ملخّص المنجد ومنتهى الأرب، تهران: علمی.

24.             راغب اصفهانى، حسين بن محمد،(1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.

25.             زمخشرى، محمود بن عمر، (1407 ق)، الكشاف، بیروت: دارالكتاب العربي‏، سوم.

26.             سيوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بكر، (1404ق)‏، الدر المنثور، قم: كتابخانه عمومى حضرت آيت الله العظمى مرعشى نجفى.

27.             شبر، عبدالله، (1407ق)، الجوهر الثمين في تفسير الكتاب المبين، کویت: شرکه مکتبه الالفین.

28.             شیبانی، محمد بن حسن،(1413ق)، نهج البيان عن كشف معانى القرآن، قم: الهادی.

29.             صدرالدين شيرازى، محمد بن ابراهيم‏، (1361ش)، تفسير القرآن الكريم(صدرا)، قم: بيدار، دوم.

30.             طباطبایی، محمد حسین،(1390)، المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات‏، دوم.

31.             طبرانى، سليمان بن احمد، (2008م)‏، التفسير الكبير، اردن: دارالكتاب الثقافي‏.

32.             طبرسی، فضل بن حسن، (1377ش)، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران: ناصرخسرو، سوم.

33.             _____، _________‏، (1412ق)، تفسير جوامع الجامع، قم: مرکز مدیریت.

34.             طبری، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البيان فى تفسير القرآن، بیروت: دارالمعرفه.

35.             طريحى، فخرالدين بن محمد، (1375ش)، مجمع البحرين، تهران: مرتضوی سوم.

36.             طوسى، محمد بن حسن‏، (1417ق)، التبيان، قم: موسسه نشر اسلامی‏.

37.             طيب، عبدالحسين، (1369ش)، اطيب البيان فى تفسير القرآن، تهران: اسلام، دوم.

38.             عمید، حسن، (1364ش)، فرهنگ عميد، تهران: امیرکبیر، ششم.

39.             فخر رازی، محمد بن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دارالاحیاء لتراث العربی، سوم.

40.             فراهيدى، خليل بن احمد، (1409ق)، كتاب العين، قم: نشر هجرت دوم.

41.             فيروزآبادى، محمد بن يعقوب، (1415ق)، القاموس المحيط، بیروت: دارالكتب العلمية.

42.             فيض كاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏، (1415ق)، تفسير الصافي، تهران: مكتبة الصدر، دوم.

43.             قرشى، على اكبر، (1371 ش)، قاموس قرآن، تهران: دارالكتب الاسلاميه ششم.

44.             قرطبى، محمد بن احمد، (1364ش)‏، الجامع لأحكام القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.

45.             قمی، علی بن ابراهیم، (1363ش)، تفسير القمي، قم: دارالکتاب، سوم.

46.             قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، (1368ش)، تفسير كنز الدقائق وبحر الغرائب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‏.

47.             كاشانى، فتح‏الله بن شكرالله‏، (1300ش)، منهج الصادقين فى إلزام المخالفين، تهران: اسلامیه.

48.             كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، (1407ق)، الكافي، تهران: دارالكتب الإسلامية، چهارم.

49.             مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: دار إحياء التراث العربي‏، دوم.

50.             مركز فرهنگ و معارف قرآن، (1382ش)، دائرة المعارف قرآن كريم، قم: بوستان كتاب، سوم.

51.             مغنيه، محمدجواد، (1424 ق)‏، التفسير الكاشف‏، قم: دارالكتاب الإسلامي‏.

52.             مكارم شيرازى، ناصر، (1371ش)، تفسير نمونه، تهران: دارالكتب الإسلامية، دهم.

53.             میبدی، احمد بن محمد، (1371ش)، كشف الاسرار و عدة الابرار، امیر کبیر: تهران، پنجم.

54.             نظام الاعرج، حسن بن محمد، (1416ق)، تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دارالکتب العلمیه.

55.             نهاوندی، محمد، (1386ش)، نفحات الرحمن فى تفسير القرآن، قم: موسسه البعثه.

مقالات

1.   ستوده‌نیا، محمدرضا، عادل‌فر، نازیلا، (1394ش)، «مفهوم امانت الهی در آیه امانت با استناد به دلایل علامه طباطبایی»، پژوهش نامه معارف قرآنی (آفاق دین): 20/صص 63ـ90).

2.   زمانی، مهدي، (1392ش)، «تفسیر آیه امانت در انسان شناسی حکمت صدرایی»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن: 3/ صص101ـ116.

 

 



© طراحی شده توسط معاونت فناوری اطلاعات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)