نویسندگان
حوزه علمیه قم مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام
1
دبیر اجرایی مجله مشق فقاهت
2
چکیده
یکی از مهمّترین ساحتهای مطالعات فقهی، روششناسی مکاتب فقهی فقهای برجستۀ شیعه است. علّامه حلّی از جمله فقهای تأثیرگذار امامیه بهشمار میرود که مبانی فقهی وی در تعامل با مخالفان، نقش بسزایی در گفتمان علمی میان شیعه و دیگر مذاهب اسلامی داشته است؛ ازاینرو، بررسی دقیق روشها و مبانی فقهی او ضرورتی انکارناپذیر دارد. این پژوهش با تأکید بر آثار علّامۀ حلّی، بهویژه اثر برجستهی او «تذکرة الفقهاء»، و با بهرهگیری از روش تحلیل اجتهادی، به واکاوی دیدگاهها و مناهج وی در اعتبارسنجی صدوری حجج و ادلّۀ شرعی میپردازد. در روش استنباطی علّامه، برخلاف برخی جریانهای حاشیهای در میان شیعه و اهل سنّت، ظواهر قرآن از منابع اصلی کشف حکم شرعی بهشمار میرود. معیارهایی همچون قرائن عقلی، مخالفت با قرآن، اضطراب متنی و دلالی، و نبود روایت در اصول مشهوره، از مهمّترین اسباب تضعیف روایت قلمداد میشوند؛ و تضعیف سند، بهتنهایی موجب ردّ روایت نیست. در مقابل، عناصری مانند تواتر، استفاضه، تعدّد طُرُق، سند صحیح، و موافقت با اصول مذهب، از جمله عوامل مهمّ در کشف حجیّت صدوری روایات محسوب میگردند. اجماع نیز با بیانهای گوناگون، بهعنوان دلیلی تکمیلی برای کشف حکم شرعی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین استناد به احتیاط، در دو ساحت اقناع ذهن مخاطب و جدال احسن، در فقه مقارن علّامه حلّی نمود یافته است. بیتردید، شناخت مبانی فقهی علّامه در عرصۀ فقه مقارن، زمینۀ تعامل منطقی با مخالفان و پرهیز از نزاعهای بیثمر ناشی از تعصّب را فراهم میسازد.
واژگان کلیدی
