نویسندگان
طلبه
1
2
چکیده
یکی از روشهای شایع برای انتقال معانی به خصوص در مرثیه خوانی و شبیه خوانی، زبان حال است که به معنای وضعیّتی است که گویای مطلبی باشد؛ انگار وضعیّت زبانی دارد که با آن مطلبی را انتقال میدهد و درصد بالای ابتلای این روش، اهمیّت بررسی فقهی آن را افزایش می¬دهد. پژوهش حاضر در وهله نخست به تبیین ماهیّت و مفهومشناسی «زبان حال»پرداخته و در مرحله بعد، ادلّۀ فقهی و کلامی مرتبط با آن را تجزیه و تحلیل کرده است. لازم به ذکر است که ادبیات پژوهشی، به ویژه در بخش تحلیل ادلّۀ «زبان حال»، با کمبود پیشینه مواجه است. در تحلیل ماهیّت موضوع، «زبان حال» به مثابۀ نوعی کنایه یا استعاره بالکنایه مقولهبندی گردید. در بخش مربوط به حکم، همه ادلّهای که بر حرمت احتمالی آن دلالت دارند ـ شامل ادلّۀ ناظر بر حرمت کذب، منع خلط میان «زبان حال» و «زبان قال»، حرمت تقمّص شخصیّت معصومین(ع) در قالب «زبان حال»، حرمت اضلال مخاطب و حرمت قول بدون علم ـ به دقّت بررسی و نقد شدند. امّا این ادلّه، حرمت مطلق زبان حال را ثابت نکرد و از میان ادلّۀ جواز، علاوه بر اصالة الجواز، برخی آیات و تقریر معصوم(ع) برای اثبات جواز زبان حال پذیرفته شد با این توضیح که اگر زبان حال مطابق ظاهر کلام بوده و قرینهی لحاظ آن باشد، جایز است و اگر مطابق ظاهر کلام نبوده و فقط قصد زبان حال در آن باشد، جایز است به شرط اینکه زبان قال با زبان حال خلط نشود، برخی نیز به لزوم قصد زبان حال تصریح کردهاند؛ امّا اگر بیان زبان حال به تحریف تاریخ کمک کند، طبق برخی مبانی حرام خواهد بود.
واژگان کلیدی
