نویسندگان
موسسه آموزش عالی ائمه اطهار
1
موسسه آموزش عالی ائمه اطهار
2
چکیده
خبر واحد یکی از مسائل کلیدی و محلّ اختلاف در علوم دینی، از جمله فقه، کلام و رجال، بهشمار میرود. این اختلاف نهتنها در اصل حجّیت، بلکه در دلایل حجّیت و گسترۀ کاربرد آن نیز وجود دارد؛ بهعنوانمثال، محقّق خویی دلیل حجّیت خبر واحد را «سیرۀ عقلائیه» میداند، درحالیکه شهید صدر، مبنای حجّیت آن را آیۀ «نبأ» عنوان میکند. در خصوص گسترۀ حجّیت نیز دیدگاهها متفاوت است؛ سیّد مرتضی، خبر واحد را مطلقاً حجّت نمیداند، اما شیخ طوسی آن را در احکام معتبر میشمارد. بسیاری از فقها، از جمله آقاضیاء عراقی، در امور مهم از باب احتیاط، خبر واحد را حجّت نمیدانند. حجّیت خبر واحد، افزون بر فقه و اصول، در دیگر علوم دینی نیز مورد بررسی قرار گرفته است؛ بهعنواننمونه، در علم رجال، اگر حجّیت قول رجالی از باب «شهادت» باشد، شهادتِ یک عادل، آن هم از روی حدس، کافی نیست؛ اما اگر از باب خبر واحد باشد، حجّت خواهد بود. در علم تفسیر نیز، برخی مانند مرحوم آیت اللّه العظمی فاضل لنکرانی، خبر واحد را حجّت میدانند؛ درحالیکه برخی دیگر، نظیر مرحوم علّامۀ طباطبایی، در صورتی که آیهای که خبر واحد پیرامون آن صادر شده، ناظر به احکام شرعی نباشد، آن خبر را حجّت نمیدانند.
این پژوهش بر آن است که گسترۀ حجّیت خبر واحد را بر اساس مبانی متفاوت بررسی کند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که علما در احکام شرعی به خبر واحد استناد میکردهاند؛ اما در «امور مهمّه»، «باب قضاء»، «اعتقادیات» و نیز در «موضوعات خارجی»، خبر واحدِ حسّی را، بهدلیل عدم واقعنمایی، حجّت نمیدانند. همچنین، در علم تفسیر و علم اخلاق، برخی همچون علامۀ طباطبایی، حجّیت خبر واحد را نپذیرفتهاند.
واژگان کلیدی
