رویکردهای فقهی و قانونی در مجازات قتل فرزند توسط والدین

بر مبنای فقه اسلامی و قانون مجازات، مجازات اوّلیه قتل عمدي، قصاص است. ولی اگر قاتل پدر باشد، حکم متفاوت است. با تحقیق در منابع فقهی نسبت به قتل فرزند توسط پدر در مجموع، سه نظریه عدم قصاص، قصاص و قول به تفصیل (اگر قتل با شمشیر باشد قصاص واجب نیست، امّا اگر با ذبح و یا شق شکم انجام ‌شده باشد، پدر قاتل قصاص میشود) وجود دارد. یک پرسش این است که آيا ادلّه عدم قتل پدر، اختصاص به پدر دارد یا مادر را نیز شامل میشود؟ نظرات مختلفی در این مسئله وجود دارد و بیشتر فقها قایل به قصاص هستند؛ امّا به نظر می‌رسد حق با قول به عدم جواز قصاص مادر باشد. قوانین مجازات در این مسئله ساکت است. پرسش دیگر این است که آیا عدم جواز قصاص پدر و مادر، بنا بر قولی، مخصوص به حد قصاص است و یا حد قذف را نیز شامل میشود؟ در این مسئله، دو نظریه بیان شده است و بیشتر فقها، قایل به عدم اعمال حد قذف هستند. با توجه به دلایل روایی و نظرات بسیاری از علما، آنچه مورد تأیید نويسنده اين مقاله قرار گرفته است، عدم جواز قصاص پدر و مادر در قتل فرزند میباشد و تفاوتی در حد قتل و قذف وجود ندارد. در این پژوهش که توصیفی و تحلیلی می‌باشد تلاش شده است نظرات دانشمندان فریقین بیان شود.

ـ قرآن

ـ نهج البلاغه

1. ابن ادريس، محمد بن منصور بن احمد، (1410ق)، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، ايران: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دوم.

2. ابن قدامة، أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد، (1388ق)، المغني، القاهرة: مكتبة الاولی.

3. ابن ماجة القزويني، أبوعبدالله محمد بن يزيد، (1430ق)، سنن ابن ماجه، دار إحياء الكتب العربية فيصل عيسى البابي الحلبي: الاولی.

4. اردبيلى، احمد بن محمد، (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان، ايران، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، اول.

5. امام مالك، مالک بن أنس، (1415ق)، المدونة، بيروت: دار الكتب العلمية، الأولى.

6. الترمذي، محمد بن عيسى، (1395ق)، سنن الترمذي، مصر: شركة مكتبة و مطبعة مصطفى البابي الحلبي، الثانية.

7. حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، حقانی، حسين، شريفی، نعمت‌الله (1399ق)، قانون مجازات اسلامی افغانستان، ايران، قم: مرکز بين المللی ترجمه و نشر المصطفی، اول.

8. حلّى، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى، (1414ق)، تذكرة الفقهاء، ايران، قم: مؤسسه آل البيت، اول.

9. محقق حلی، جعفر بن حسن، (1408ق)، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و‌الحرام، ايران، قم: مؤسسه اسماعيليان، دوم.

10. خمينى، سيدروح‌اللّه، (1408ق‌)، تحرير الوسيلة، ايران، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، اول.

11. خويى، سيد ابوالقاسم، (1387ق)، مباني تكملة المنهاج، ایران، قم: مؤسسة إحياء آثار الإمام الخوئي، اول.

12. دارقطنی، شمس الحق، (1386ق)، سنن الدارقطنی، لبنان، بيروت: مؤسسه الرساله، الثانی.

13. زارعی، محمدحسين، (1401ق)، قانون مجازات اسلامی ايران، ايران، تهران: ديدار دوران، اول.

14. سرخسي، محمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة، (بی‌تا)، المبسوط، بيروت: دار المعرفة، الثانی.

15. شيباني، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد، (1416ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، القاهرة: دارالحديث، الأولى.

16. صانعی، يوسف، (1386ق)، فقه الثقلين، ايران، قم: مؤسسه عروج، اول.

17. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، (1407ق)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه ايران، قم: اول.

18. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، (1414ق)، المبسوط في فقه الإمامية، ايران، تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، سوم.

19. حرّ عاملى، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشيعة، ايران، قم: مؤسسه آل‌البيت، اول.

20. شهيد ثانى، زين‌الدين بن على، (1413‍ق)، الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية، ايران، قم: كتابفروشى داورى،

21. كاساني الحنفي، أبوبكر بن مسعود بن أحمد، (1406‌ق)، بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، بيروت: دار الكتب العلمية، الثانية.

22. مرعشی نجفی، سيد شهاب الدين، (1415ق)، منهاج المؤمنین، ایران، قم: کتابخانه آيت‌الله مرعشی نجفی، اول.

23. نجفى، محمدحسن، (1404ق)، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، لبنان، بيروت: دار إحياء التراث العربي، هفتم.

24. نووي، محيي‌الدين يحيى بن شرف، (بی‌تا)، المجموع شرح المهذب، بيروت: دارالفكر، الاولی.