سیرۀ سیاسی پیامبر(ص) با تأکید بر سورۀ هود

پیامبر اکرم(ص) در طول سیزده سال حضور در مکه به هدایت و ارشاد مردم پرداخته، دعوت به اسلام را ابتدا از خویشاوندان و سپس به طور غیر علنی شروع کردند. مجموعه اعمال، رفتار و گفتار پیامبر(ص) در طول این دوران، الگویی مناسب و قابل استفاده برای همه مسلمین است. با توجه به این‌که از طرفی سیره به معنای سبک رفتار و سنت است که در زندگی افراد جریان دارد و از طرف دیگر در دوران مکه هنوز حکومت اسلامی تأسیس نشده بود، دو سؤال مطرح می‌شود که آیا پیامبر(ص) در مکه سیره سیاسی داشت یا خیر؟ اگر سیره سیاسی داشته، چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟ چه بسا برخی از اصول و استراتژی به کار گرفته شده توسط پیامبر(ص) در دوران مکی، الگوبرداری آن حضرت از حضرت نوح(ع) باشد که در سوره هود بیان شده است. در این نوشتار با تأکید بر این سوره و با شیوه توصیفي ـ تحلیلی به سیره سیاسی پیامبر(ص) پرداخته شده است. همچنین ضمن اثبات این‌که پیامبر(ص) در مکه نیز دارای سیره سیاسی بود، مبانی و اصول سیاسی پیامبر، ساختارهای تصمیم‌گیری حضرت و برخی از استراتژی‌های سیاسی پیامبر(ص) در مکه، مانند قاطعیت داشتن، عدم تسامح با دشمن، تلاش تا آخرین لحظه، راه‌حل یابی و ... را مورد بررسی قرار داده‌ایم

كتب

ـ قرآن کریم

1. آشوری، داریوش، (1389ش)، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارت مروارید، هجدهم.

2. آقابخشی، علی و افشاری‌راد، مینو، (1387ش)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: انتشارات چاپار، دوم.

3. ابن اثیر، مجد الدین ابوالسعادات المبارک بن محمد، (1399ق)، النهاية فی‌ غريب‌ الحديث‌ و الأثر، محقق: طاهر أحمد الزاوی ـ محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة.

4. ابن فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، محقق: عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الإسلامی.

5. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، محقق: جمال الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر والتوزیع، سوم.

6. ابن هشام، ابی محمد عبدالملک بن هشام المعافری، (1423ق)، السیرة النبویة، محقق: سعید محمد اللحّام، بیروت، دارالفکر.

7. بحرانى، هاشم بن سليمان‏، (1415ق‏)، البرهان في تفسير القرآن‏، محقق: بنياد بعثت، واحد تحقيقات اسلامى، ‏قم: موسسة البعثة قسم الدراسات الإسلامية.

8. بخشایشی اردستانی، احمد، (1395ش)، اصول علم سیاست، تهران: انتشارات آوای نور، هفتم.

9. تهانوی، محمد علی بن علی، (1996م)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، محقق: رفیق عجم، عبدالله خالدی، علی فرید دحروج و جورج زینالی، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.

10. جاسمی بهرام و محمد، (1357ش)، فرهنگ علوم سیاسی جاسمی، تهران: انتشارات گوتنبرگ.

11. جرجانی، علی بن محمد بن علی، (1403ق)، التعریفات، محقق: جماعة من العلماء، بیروت: دارالکتب العلمیة.

12. جناتی، محمد ابراهیم، (1370ش)، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران: کیهان.

13. جلیلی، سعید، (1374ش)، سیاست خارجی پیامبر، تهران: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

14. جوهری ابونصر إسماعیل بن حماد، (1407ق)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، محقق: أحمد عبد الغفور عطار، بیروت: دارالعلم الملایین.

15. حويزى، عبدعلى بن جمعه‏، (1415ق)، تفسير نور الثقلين‏، مصحح: سید هاشم رسولى محلاتی، قم: انتشارات اسماعیلیان، چهارم.

16. زمخشری، جار الله، (1419ق)، أساس البلاغة، محقق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیة.

17. زنجانی، ابوعبدالله، (1404ق)، تاریخ القرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

18. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، محقق: صفوان عدنان، بیروت: دارالقلم.

19. رشید رضا، محمد، (1414ق)، تفسير القرآن الحكيم الشهير بتفسير المنار، بیروت: دارالمعرفة.

20. رضوانی، علی اصغر، (1386ش)، اسلام شناسی و پاسخ به شبهات، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، سوم.

21. شوکانی، محمد بن علی بن محمد، (1419ق)، إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، محقق: الشیخ أحمد عزو عنابة، بیروت: دارالکتب العربی.

22. شیرازی، صدر الدین محمد، (1363ش)، مفاتیح الغیب، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

23. طباطبایی، سید محمد حسین، (1375ش)، سنن النبی، تهران: انتشارات اسلامیه، ششم.

24. طباطبایی، محمد حسین، (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: محمد باقر موسوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، پنجم.

25. طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375ش)، مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی، سوم.

26. عمید، حسن، (1382ش)، فرهنگ عمید، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، بیست و ششم.

27. عمید زنجانی، عباسعلی، (1377ش)، فقه سیاسی: نظام سیاسی و رهبری در اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر، چهارم.

28. الغوری، عبدالماجد، (1428ق)، معجم المصطلحات الحدیثیة، دمشق: بیروت، دار ابن کثیر.

29. فراهیدی، خلیل بن أحمد، (1409ق)، العین، قم: نشر هجرت، دوم.

30. فیروزآبادی، مجد الدین ابوطاهر محمد بن یعقوب، (1426ق)، القاموس المحیط، بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة و النشر و التوزیع، هشتم.

31. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، محقق: علی اکبر غفاري ـ محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چهارم.

32. مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: انتشارات دار إحياء التراث العربي، دوم.

33. مصطفوی، حسن، (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

34. مطهّرى، مرتضی، (1376ش)، مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا، هفتم.

35. مظفر، الشیخ محمد رضا، (1415ق)، اصول الفقه، قم: انتشارات اسماعیلیان، پنجم.

36. مغراوی، محمد بن عبدالرحمان، (1435ق)، التدبر و البیان فی تفسیر القرآن بصحیح السنن، بیروت: بی‌نا.

37. مكارم شيرازى، ناصر، (1371ش)، تفسير نمونه‏، تهران: دارالكتب الإسلامية، دهم.

38. موسوی بجنوری، کاظم، (1380ش)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

39. هاشمی شاهرودی، سید محمود، (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت، ‏قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت، مركز پژوهش‌هاى فارسى الغدير.

مقالات

1. امینی، علی اکبر، (مهر1367ش)، «عناصر تشکیل دهنده دولت»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی: 23/ ص29ـ27.

2. جواهردهی، خلیل، (13/12/1388)، «سیاست در حکومت پیامبر، حکومت پیامبر»، مقاله پرتال جامع علوم و معارف قرآن.

3. خان‌بیگی، حمزه، (بهار 1393ش)، «بررسی و تحلیل سیره سیاسی پیامبر با تأکید بر رفتار با دشمنان»، حبل المتین: 6/ ص89ـ68.

4. متانت‌پور، محمدتقی، (تابستان 1394ش)، «بررسی شاخص‌های سیره سیاسی و اخلاقی پیامبر اکرم»، تاریخنامه خوارزمی: 8/ ص109.