گونه‌شناسی تطبیقی منقولات أمّ‌سلمه در منابع فریقین

نویسنده

دانش‌پژوه سطح سه کلام اسلامی، موسسه آموزش عالی ائمه اطهار(ع).

چکیده

یکی از مهمترین موضوعاتی که در صدر اسلام و دوران پس از آن، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود، موضوع نقل حدیث و روایتگری است؛ به‌طوری که مقام یک راوی حدیث از هزار عابد بالاتر دانسته می‌شود. اهمیّت گونه‌شناسیِ تطبیقیِ منقولاتِ رواییِ أمّ‌سلمه در منابع فریقین، به دلیل جایگاه او به‌عنوان همسر پیامبر گرامی اسلام(ص) و یکی از صحابۀ مهم ایشان که در میان مردم از شأن خاصی برخوردار بود، برجسته است. بدین‌جهت، پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای گسترده از شیعه و اهل‌سنّت، به‌دنبال ارائۀ گونه‌شناسیِ تطبیقیِ موضوعاتِ رواییِ أمّ‌سلمه در منابع فریقین می‌باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد برخی از روایات او به‌طور انحصاری در منابع اهل‌سنّت، برخی دیگر در منابع شیعه و برخی دیگر مشترک میان منابع این دو مذهب دیده می‌شوند. روایات انحصاری بیشتر در موضوعات کلامی مطرح شده‌اند، درحالی‌که روایات مشترک شامل موضوعات کلامی، فقهی، اخلاقی-تربیتی و تفسیری هستند.

کلیدواژه‌ها

مراجع و منابع کامل مقاله

ـ قرآن کریم

 1.  ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز، سوم.

 2.  ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، (1404ق)، شرح نهج البلاغة، قم: مکتبة آیت الله مرعشی نجفی.

 3.  ابن‌اثیر جزری، علی بن عبدالواحد، (1423ق)، أسدالغابة في معرفة الصحابة، بیروت: دارالفکر.

  4.  ابن‌جوزی، عبد الرحمن بن عمر، (1422ق)، زاد المسیر في علم التفسیر، بیروت: دارالکتب العربی.

 5.  ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، (1421ق)، الإصابة في تمییز الصحابه، بیروت: دارالفکر.

 6.  ابن‌حیون، نعمان بن محمد، (1409ق)، شرح الاخبار في فضائل الأئمة الأطهار، قم: جامعه مدرسین.

 7.  ابن‌سعد، محمد بن سعد، (1414ق)، الطبقات الکبری، بیروت: ‌دارالفکر.

 8.  ابن‌شاذان قمی، شاذان بن جبرئیل، (1423ق)، الروضة في فضائل امیرالمؤمنین علي بن أبي‌طالب، قم: مکتبه الأمین.

 9.  ابن شهرآشوب، محمد بن علی، (1379ق)، مناقب آل أبي‌طالب:، قم: علامه.

10. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه.

11.  ابی‌داود، سلیمان بن اشعث، (1421ق)، سنن أبي داود، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

12. احمد بن حنبل، احمد بن محمد، (1424ق)، المسند للإمام أحمد بن حنبل، بیروت: دارالفکر، سوم.

13. اربلی، علی بن عیسی، (1381ق)، کشف الغمه في معرفه الأئمة، تبریز: بنی هاشمی.

14. البانی، محمد ناصر الدین، (1405ق)، ارواء الغلیل في تخریج احادیث منار السبیل، بیروت: المکتب الاسلامی، دوم.

15. بخاری، محمد بن اسماعیل، (1422ق)، صحیح بخاري، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

16. بیهقی، احمد بن حسین، (1405ق)، دلائل النبوة، بیروت: دارالکتب العلمیه.

17. ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، (1418ق)، تفسیر الثعالبي جواهر الحسان في تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

18. ثعلبی، احمد بن محمد، (1422ق)، الکشف و البیان تفسیر الثعلبي، بیروت: دار إحیا التراث العربی.

19. حافظ مزی، یوسف بن عبدالرحمن، (1400ق)، تهذیب الکمال، بیروت: موسسه الرساله.

20. حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: موسسة آل البیت:.

21. ــــــــــــ، ـــــــــــــــــــ، (1425ق)، إثبات الهداة، بیروت: أعلمی.

22. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، (1411ق)، شواهد التنزیل، تهرانمجمع إحیاء الثقافه الاسلامیه.

23. خزاز رازی، علی بن محمد، (1401ق)، کفایة الأثر، قم: بیدار.

24. دیلمی، حسن بن محمد، (1412ق)، إرشاد القلوب إلی الصواب، قم: الشریف الرضی.

25. ذهبی، شمس الدین، (1417ق)، سیر أعلام النبلاء، بیروت: دارالفکر.

26. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، (بی‌تا)، نسب قریش، قاهره: دار‌المعارف، سوم.

27.  سید بن طاووس، علی بن موسی، (1400ق)، الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف، قم: خیام.

28. ـــــــــــــــــــ، ـــــــــــــــــــ، (1409ق)، إقبال الأعمال، تهران: دارالکتب الإسلامیه، دوم.

29. سیدمرتضی، علی بن حسین، (1998م)، أمالي المرتضی، قاهره: دارالفکر العربی.

30. سیوطی، عبد الرحمن ابی بکر، (1404ق)، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

31. شامی، یوسف بن حاتم، (1420ق)، الدر النظیم في مناقب الأئمة اللهامیم، قم: جامعه مدرسین.

32. صادقی تهرانی، محمد، (1406ق)، الفرقان، قم: فرهنگ اسلامی، دوم.

33. صدوق، محمد بن علی، (1376ش)، أمالي، تهران: کتابچی، ششم.

34. ـــــــــ، ـــــــــــــــــ، (1362ش)، خصال، قم: جامعه مدرسین.

35. ـــــــــ، ـــــــــــــــــ، (1385ش)، علل الشرایع، قم: کتابفروشی داوری.

36. ــــــــ، ــــــــــــــــــ، (1406ق)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دارالشریف الرضی للنشر، دوم.

37. صفار، محمد بن حسن، (1404ق)، بصائر الدرجات في فضائل آل محمد، قم: مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی، دوم.

38.  طبرانی، سلیمان بن أحمد، (1422ق)، المعجم الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم.

39. ـــــــ، ـــــــــــــــــــــ، (2008م)، التفسیر الکبیر تفسیر القرآن العظیم، اربد: دارالکتاب الثقافی.

40. طبرسی، فضل بن حسن، (1412ق)، تفسیر جوامع الجامع، قم: حوزه علمیه قم.

41. طبری، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان في تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.

42. ــــــ، ـــــــــــــــــــ، (1413ق)، دلائل الإمامة، قم: موسسه البعثه.

43. طوسی، محمد بن حسن، (1414ق)، أمالي، قم: دارالثقافه.

44. ــــــــ، ـــــــــــــــــــ، (1427ق)، رجال طوسي، قم: نشر رضوی، سوم.

45. ــــــــ، ـــــــــــــــــــ، (1430ق)، التبیان، قم: موسسه نشر اسلامی.

46. غیب غلامی، حسین، (1396ش)، هلال نجد، قم: انتشارات مطیع، دوم.

47. فراء، یحیی بن زیاد، (1980م)، معاني القرآن، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب، دوم.

48. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1403ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالفکر.

49. قرطبی، یوسف بن عبد البر، (1412ق)، الإستیعاب في معرفة الأصحاب، بیروت: دارالجبل.

50. قمی، محمد بن محمد‌رضا، (1368ش)، كنز الدقائق و بحر الغرائب‌، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

51. مامقانی، عبدالله، (1352ق)، تنقیح المقال، نجف الاشرف: مطبعه الرضویه.

52. مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفا، دوم.

53. مراغی، احمد مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر المراغي، بیروت: دارالفکر.

54. مسلم، مسلم بن حجاج، (1420ق)، صحیح مسلم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

55. مظفر، محمد حسن، (1422ق)، دلائل الصدق لنهج الحق، قم: ستاره.

56. مفید، محمد بن محمد، (1413ق)، الجمل و النصرة لسید العترة في حرب البصرة، قم: کنگره شیخ مفید.

57. نوری، حسین بن محمدتقی، (1408ق)، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، قم: موسسه آل البیت:.

58. واحدی، علی بن احمد، (1411ق)، أسباب النزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.

59. ـــــــــ، ـــــــــــــــــ، (1416ق)، الوسیط في تفسیر القرآن المجید، قاهره: جمهوریه مصر العربیه وزارت الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه لجنه احیاء التراث الاسلامی.

60. واقدی، محمد بن عمر، (1418ق)، کتاب المغازي، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.

61. ورام، مسعود بن عیسی، (1410ق)، تنبیه الخواطر و نزهة الناظر المعروف بمجموعة ورام، قم: مکتبه فقیه.

مقالات

1.   مهریزی، مهدی، (1389ش)، «روایات تفسیری شیعه، گونه‌شناسی و حجیّت»، مجله علوم و حدیث: 55، 3ـ36.



© طراحی شده توسط معاونت فناوری اطلاعات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)