زمینه‌های تاریخی منقولات أم‌المؤمنین أم‌سلمه در مسئلة امامت

أم‌سلمه یکی از همسران برجسته پیامبر اکرم(ص) و از زنان تاثیرگذار تاریخ صدر اسلام می‌باشد که در قرآن کریم، باعنوان «أم‌المؤمنین» نامیده شده است. نام او در منابع روایی شیعه و اهل‌سنّت به‌کرّات آمده و روایات متعدّدی از او در موضوعات مختلف نقل شده است. پژوهش حاضر، باتوجّه به هم‌زمانی دوران زندگی این بانوی بزرگ اسلام، با رخدادها و وقایع مهمّ تاریخی دوران پیامبر(ص) و پس از آن تا پایان حیات او، به‌روش توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که زمینه‌های تاریخی منقولات أم‌سلمه چه بوده است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بخشی از منقولات أم‌المؤمنین أم‌سلمه دارای زمینۀ تاریخی مشخص و معیّنی است. برخی ازاین‌زمینه‌ها عبارتند از: جریان سقیفه، جنگ‌های سه‌گانۀ امام‌علی(ع) (جمل، صفّین و نهروان)، واقعۀ عاشوراء و شهادت امام‌حسین(ع)، شکل‌گیری و رواج جریان سبّ و لعن امیرالمؤمنین(ع) توسط معاویه، تضعیف جایگاه و فضایل و مناقب امام‌علی(ع) و تبیین جایگاه و شخصیّت عمّار بن یاسر.

ـ قرآن کریم

1. ابن اثیر جزری، علی بن ابی الکرام، (1408ق)، الکامل في التاریخ، بیروت : داراحیاء التراث العربی، اول.

2. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، (1421ق)، الإصابة في تمییز الصحابة، بیروت: دارالفکر، هفتم.

3. ـــــــــــــــــــ ، ــــــــــــــ ، (1407ق)، فتح الباري بشرح صحیح البخاري، مصر: دارالریان، اول.

4. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، (1385ق)، شرح نهج البلاغة، دار احیاء الکتب العربیه، ششم.

5. ابن‌خلدون، عبدالرحمن، (بی‌تا)، تاریخ ابن خلدون، بیروت: دارالفکر.

6. ابن‌سعد، محمد بن سعد، (1410ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلميه، هشتم.

7. ابن عبدالبر، یوسف‌ بن‌ عبدالله، (1415ق)، الإستیعاب في معرفة الاصحاب، بيروت: دارالکتب العلمیه، اول.

8. ابن عبد ربه اندلسی، احمد بن محمد، (1384ق)، العِقدُ الفرید، بیروت: دارالکتاب العربی، سوم.

9. ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن، (1421ق)، تاریخ دمشق الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم.

10. ابن‌قولویه، محمد بن جعفر بن موسی، (1377ش)، کامل الزیارت، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

11. ابن‌کثیر، عماد الدین ابوالفداء، (۱۴۰9ق)، البدایة والنهایة، بیروت: دارالکتب العلمیه، پنجم.

12. ابی‌یعلی، احمد بن علی، (1418ق)، المسند، بیروت: دارالکتب العلمیه، اول.

13. احمد بن حنبل، المسند، (بی‌تا)، بیروت، دارصادر، بی‌جا.

14. آقابزرگ‌تهرانی، محمدمحسن، (بی‌تا)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم: موسسه اسماعیلیان.

15. بخاری، محمد بن اسماعیل، (بی‌تا)، صحیح البخاري، بیروت: دارالکتاب العربیه.

16. بزار، احمد بن عمر، (1430ق)، البحر الزخار المعروف بمسند البزار، عربستان: مکتبه العلوم و الحکم، اول.

17. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، (1422ق)، المستدرك علی الصحیحين، بیروت: دارالکتب العلمیه، سوم.

18. حرعاملی، محمد بن حسن (1425ق)، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوات، اول.

19. خزازقمی، علي بن محمد بن علي، (1410ق)،‌ کفاية الأثر في النص علی الائمة الإثنی عشر، محقق: السیّد عبداللطیف الحسینی، قم: انتشارات بیدار.

20. ذهبی، محمد بن احمد، (1417ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: دارالحديث، دوم.

21. ــــــ ، ــــــــــــــــــ ، (1410ق)، تاریخ الاسلام، بیروت: دارالکتاب العربی، سوم.

22. زرکلی، خیر الدین، (بی‌تا)، الأعلام، بیروت: دارالعلم، سوم.

23. صدوق، محمد بن علی، (1386ش)، امالي، قم: انتشارات چهارده معصوم، دوم.

24. ــــــــ ، ـــــــــــــــــ ، (1418ق)، معاني الاخبار، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چهاردهم.

25. مفید، محمد بن نعمان، (بی‌تا)، الإختصاص، قم: منشورات جامعه مدرسین.

26. ـــــ ، ــــــــــــــــــ ، (1414ق)، الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد، بیروت: مؤسسة آل‌البیت، دوم.

27. طبرانی، سلیمان بن احمد، (بی‌تا)، المعجم الکبیر، دار احیاء التراث العربی، دوم.

28. طبرسی، احمد بن محمد، (1386ق)، الإحتجاج، نجف: مطابع نعمان.

29. طبری، محمد بن رستم، (بی‌تا)، دلائل الإمامة، قم: منشورات الراضی، سوم.

30. طبری، محمد بن جریر، (1408ق)، تاریخ الأمم و‌الملوك، بیروت: دارالکتب العلمیة، دوم.

31. علامه امینی، عبدالحسین احمد، (1416ق)، الغدیر، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، اول.

32. فرات کوفی، فرات بن ابراهیم، (۱۴۱۰ق)، تفسیر فرات کوفي، تهران: سازمان چاپ و نشر، دوم.

33. قاضی نعمان، نعمان بن محمد، (1409ق)، شرح الأخبار في فضایل الأئمة الأطهار، محقق: سید محمد حسینی جلالی، قم: مؤسسة النشر الإسلامي، اول.

34. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، (1409ق)، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی، اول.

35. کحاله، عمررضا، (1404ش)، أعلام النساء، بیروت: مؤسسة الرسالة، پنجم.

36. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، (بی‌تا)، مناقب آل ابي طالب، قم: موسسه انتشارات.

37. مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء، دوم.

38. محلاتی، ذبیح الله، (1364ق)، ریاحین الشریعة، تهران: دارالکتب الاسلامیه، دوم.

39. مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، (1428ق)، صحیح مسلم، بیروت: دارالمعرفة، دوم.

40. هیثمی شافعی، علی بن ابی بکر، (1408ق)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالکتب العلمیه.

41. واقدی، محمد بن عمر، (1404ق)، المغازي، بیروت: دکتر مارسدن جونس، سوم.