بررسی واژه «مُتَوَسِّمین» ذیل آیه 75 سورۀ حجر در تفاسیر فریقین

نویسنده

دانش‌پژوه سطح دو کلام اسلامی، مؤسسه آموزش عالی أئمه أطهار(ع).

چکیده

آیات قرآن دارای ظرافت‌های خاص و نکات کلیدی مهمی است. از جمله لوازم دقت در قرآن‌کریم، تمرکز بر واژگان آیات است. «مُتَوَسِّمین» واژه‌ای است که تنها یک بار در قرآن‌کریم و همراه با واژۀ «مؤمنین» استعمال شده است. محقّقان برای شناخت و معرفی مصادیق «مؤمنین» تلاش‌های زیادی کرده‌اند؛ امّا در رابطه با «متوسّمین»، پژوهش قابل توجّهی به‌چشم نمی‌خورد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، به بررسی مفهوم و مصداق واژۀ «مُتَوَسِّمین» در آیۀ 75 سورۀ حجر و کارکرد آن در تفاسیر فریقین پرداخته است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که مراد از مُتَوَسِّم، افراد بافراست و ذکاوتمند است و همچنین از روایات به‌دست آمد که از مهمترین مصادیق این واژه، پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) هستند و همچنین به‌دست آمد «توسُّم» امری نسبی است و با «ایمان» و «ایمان به غیب» رابطۀ تنگاتنگی دارد؛ به‌گونه‌ای که عامل پیشرانی برای آن‌ها شمرده شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع و منابع کامل مقاله

ـ قرآنکریم

1. آلغازی، عبدالقادر، (1382ق)، بیان المعانی، سوریه: مطبعة الترقی.

2. ابن‌بطه، عبیدالله بن عبدالله، (1426ق)، الإبانه، تحقیق: احمد فرید مزیدی، بیروت: دارالکتب العلمیة، دوم.

3. ابنعجیبه، احمد، (1419ق)، البحرالمدید فی تفسیر قرآن المجید، تحقیق: قرشی رسلان، احمد عبدالله، قاهره: حسنعباسزکی.

4. ابوالسّعود، محمدبنمحمد، (1983م)، تفسیر ابی السعود (ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

5. بقاعی، ابراهیمبنعمر، (1427ق)، نظم الدّرر فی تناسب الآیات و السّور، تحقیق: مهدی عبدالرزاق غالب، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، سوم.

6. حائری تهرانی، علی، (1338ش)، مقتنیات الدرر، تهران: دارالکتب العلمیة.

7. حسکانی، عبدالله بن عبدالله، (1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مؤسسة الطبع و النشر.

8. حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، تصحیح: هاشم رسولی، قم: اسماعیلیان.

9. خازن، علیبنمحمد، (1415ق)، تفسیر الخازن المسمّی لباب التأویل فی معانی التّنزیل، تصحیح: عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.

10. خطیب الشّربینی، محمدبناحمد، (1425ق)، تفسیرالخطیب الشّربینی المسمّی السراج المنیر، تحقیق: شمس الدین ابراهیم، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.

11. خطیب، عبدالکریم، (1424ق)، تفسیر القرآنی للقرآن، بیروت: دارالفکر العربی.

12. ذهبی، محمدبن احمد، (1414ق)، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: جمعی از محققین، بیروت: مؤسسة الرسالة، دهم.

13. ــــ، ـــــــــــــــــــ، (1428ق)، تذکره الحفاظ، محشی: زکریا عمیرات، بیروت: دارالکتب العلمیه، دوم.

14. راغب اصفهانی، حسینبنمحمد، (1412ق)، مفردات الفاظ قرآنکریم، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دارالشّامیة.

15. سبزواری، محمد، (1419ق)، إرشاد أذهان الی تفسیر القرآن، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

16. سمرقندی، نصربن محمد، (1416ق)، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، تحقیق: عمر عمروی، بیروت: دارالفکر.

17. سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، (1404ق)، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.

18. صادقی طهرانی، محمد، (1419ق)، البلاغ فی تفسیر القرآنی بالقرآن، قم: مکتبة محمدالصادق الطهرانی.

19. صدوق، ابن بابویه محمدبن علی، (بیتا الف)، علل الشرایع، مقدمه: محمدصادق بحرالعلوم، قم: مکتبة الداوری.

20. ـــــ، ــــــــــــــــــــ، (بیتا ب)، عیون أخبارالرضا، تصحیح: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.

21. ـــــ، ــــــــــــــــــــ، (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح: علیاکبر غفاری، تهران: دارالکتب الإسلامیة، دوم.

22. ـــــ، ــــــــــــــــــــ، (1363ش)، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علیاکبر غفاری، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، مؤسسة النشر الإسلامی، دوم.

23. صفار، محمدبن حسن، (1404ق)، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد:، تصحیح: محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم: مکتبة آیت الله العظمی مرعشی نجفی، دوم.

24. طباطبایی، محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، دوم.

25. طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008م)، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم (طبرانی)، أربد: دارالکتاب الثقافی.

26. طبرسی، فضلبن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: فضل الله یزدی طباطبایی/ هاشم رسولی، تهران: ناصر خسرو، سوم.

27. طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375ش)، مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینی إشکوری، تهران: مرتضوی، سوم.

28. عیاشی، محمدبن مسعود، (1380ق)، تفسیر العیاشی، تصحیح: هاشم رسولی، تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیه.

29. فارسی، عبدالغافربن اسماعیل، (1362ش)، تاریخ نیسابور، تلخیص: ابراهیم بن محمد صریفینی، گردآوری: محمدکاظم محمودی، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی.

30. فخررازی، محمدبن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، اعداد: مکتب تحقیق دار إحیاء التراث العربی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، سوم.

31. کشی، محمدبن عمر، (1404ق)، اختیار معرفة الرجال، تصحیح: محمدباقربن محمد میرداماد، محقق: مهدی رجایی، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.

32. کلینی، محمدبن یعقوب، (1387ش)، الکافی، تحقیق: محمدحسین درایتی، قم: مؤسسة علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.

33. کوفی، فرات بن ابراهیم، (1410ق)، تفسیر فرات کوفی، تصحیح: کاظم محمد، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مؤسسة الطبع و النشر.

34. کوفی، محمدبن سلیمان، (1423ق)، مناقب الإمام امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب7، تحقیق: محمدباقر محمودی، قم: مجمع إحیاء فرهنگ اسلامی.

35. مراغی، احمد مصطفی، (بیتا)، تفسیر المراغی، بیروت: دارالفکر.

36. مغنیه، محمد جواد، (1424ق)، التفسیر الکاشف، قم: دارالکتاب الإسلامی.

37. مفید، محمدبن محمد، (بیتا)، الإختصاص، تصحیح: محمود موسوی زرندی، علیاکبر غفاری، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.

38. ـــــ، ـــــــــــــــــــ، (1413ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علیالعباد، قم: المؤتمرة العالمی لألفیة الشیخ المفید.

39. مکارم شیرازی، ناصر، (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ترجمه و تلخیص: محمدعلی آذرشب، قم: نشر مدرسة الامام علیبن ابیطالب7.

40. ــــــــــــــــــ، ـــــ، (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة، دهم.



© طراحی شده توسط معاونت فناوری اطلاعات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)