آثار و پيامدهاي حس‌گرايي از منظر قرآن كريم

یکی از مهم‌ترین چالش¬های پیامبران الهی مواجهه با مسئلۀ حس¬گرایی و توجه مردم به آن است و یکی از رسالت¬های پیامبران نیز تکیه نکردن در اصول اعتقادی بر حس‌گرایی می‌باشد. حس جزء لاینفک انسان بوده و نقش مهمّی در زندگی بشر دارد و همانند سایر ابعاد خارق‌العاده از دید خداوند متعال پنهان نمانده و رهنمود¬های ارزنده¬ای برای نجات بشر از انحراف و سردرگمی در شناخت، مبدأ و معاد، و دیگر حقایق غایب از حواس، توسط فرستادگان او به بشر ارزانی شده است. قرآن کریم در آیات گوناگون به نقد حس¬گرایی پرداخته و با تذکر در آیات مختلف پیامدهاي آن را برشمرده تا انسان را از گرفتار شدن در دام این پدیده برهاند. نوشتار پیش¬ رو تلاش دارد تا به روش تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه¬ای و با بررسی آیات الهی در رابطه با این پدیده و واکاوی نقش آن¬ها در باورهای بشری، پرده از ماهیت تأثیرات حس¬گرایی برداشته و تبیین نماید که اعتقادات منحصر به حواس تا آنجا خطر¬آفرین هستند که گاه اشرف مخلوقات خداوند را به پرتگاه پست حیوانی و جهنّم ضلالت می¬کشاند. نتایج اين پژوهش نشان می¬دهد که حس‌گرایی نقش و تأثیر بسیار مهمی در انکار خداوند، ملائکه، وحی، معاد، تکذیب أنبیاء الهی، معجزات و آلوده‌شدن به گناهان دارد. غفلت از این مهم، سزاوار نیست؛ چرا که قدرت تفکیک باورهای اعتقادی از حواس، عامل شکوفایی استعدادهای توحیدی و الهی و سلامت دنیوی و سعادت اخروی خواهد بود.

ـ قرآن کریم.

1. آل غازی، عبدالقادر، (1382ق)، بیان المعانی، سوریه، دمشق: مطبعة الترقی.

2. استرآبادی، علی، (1409ق)، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العترة الطاهره، تحقیق: حسین استاد ولی، ایران، قم: مؤسسة النشر الإسلامی جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیه.

3. ابوزهره، محمد، (بی­تا)، زهرة التفاسیر، لبنان، بیروت: دارالفکر.

4. ابن­عاشور، محمدطاهر، (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، لبنان،بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.

5. اسلامی پناه یزدی، مهدی، (1383ش)، تفسیر ادبی قرآن، ایران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

6. ­اشکوری، محمدبن­علی، (1373ش)، تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح: جلال­الدّین محدث، ایران، تهران: دفتر نشر داد.

7. بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: بنیاد بعثت واحد تحقیقات اسلامی، ایران، قم: مؤسسة البعثة، قسم الداراسات الإسلامیه.

8. حویزی، عبدعلی­بن­جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، تصحیح: هاشم رسولی، ایران، قم: اسماعیلیان، چ4.

9. خطیب، عبدالکریم، (1424ق)، تفسیرالقرآنی للقرآن، لبنان، بیروت: دارالفکر العربی.

10. درّاج، جمیل، (1381ش)، فرهنگ فلسفی، ترجمه: منوچهر صانعی دره بیدی، ایران، تهران: انتشارات حکمت.

11. راغب اصفهانی، (بی تا)، مفردات الفاظ القرآن الکریم، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

12. زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق)، الکاشف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التآویل، تصحیح: مصطفی حسین احمد، لبنان، بیروت: دارالکتاب العربی، سوم.

13. سبزواری، محمد، (1419ق)، ارشاد الأذهان الی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

14. سمرقندی، نصربن محمد، (1416ق)، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، تحقیق: عمر عمروی، لبنان، بیروت: دارالفکر.

15. ­طباطبایی، محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

16. طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008م)، التفسیر الکبیر: تفسیرالقرآن العظیم طبرانی، اردن: دارالکتاب الثقافی.

17. طبرسی، فضل ­بن ­حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: هاشم رسولی، فضل الله یزدی طباطبایی، ایران، تهران: ناصر خسرو، سوم.

18. طوسی، محمد بن ­حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: احمد حبیب عاملی، مقدمه: محمد محسن آقابزرگ طهرانی، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

19. طیب، عبدالحسین، (1369ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ایران، تهران: اسلام، دوم.

20. فخر رازی، محمد بن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر: مفاتیح الغیب، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، سوم.

21. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، (1415ق)، تفسیر الصافی، مقدمه و تصحیح: حسین اعلمی، ایران، تهران: مکتبة الصدر، دوم.

22. قرائتی، محسن، (1388ش)، تفسیر نور، ایران، تهران: مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن.

23. قونوی، اسماعیل ­بن ­محمد، (1422ق)، حاشیة القونوي علی التفسیر البیضاوی، تصحیح: عمرعبدالله محمود، لبنان، بیروت: دارالکتب العلمیه.

24. مراغی، احمد مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر المراغی، لبنان، بیروت: دارالفکر.

25. مغنیه، محمد جواد، (1424ق)، التفسیر الکاشف، ایران، قم: دارالکتاب الإسلامی.

26. مکارم شیرازی، ناصر، (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ترجمه و تلخیص: محمدعلی آذر‌شب، ایران، قم: مدرسة الإمام علی بن ابیطالب علیه السلام.

27. واحدی، علی بن احمد، (1415ق)، الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، لبنان، بیروت: دارالقلم.